Önde gelen gazetecilerin, medya yöneticilerinin ve editörlerin oluşturduğu küresel bir basın özgürlüğü ağı olan Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI), Türkiye hükümeti tarafından bu hafta sosyal medya platformları Twitter, Periscope ve Pinterest’e verilen reklam yasakları dolayısıyla büyük bir endişe duyduğunu açıkladı. Yasaklar geçen Ekim ayında kanunlaşan yeni sosyal medya yasası uyarınca platformların halen Türkiye’de temsilci atamaması sebebiyle verildi.
IPI, söz konusu yasanın ve geçtiğimiz aylarda platformlara verilen cezaların geri çekilmesine dair Türkiye yetkililerine olan çağrısını yineliyor.
Son yıllarda ülkedeki ana akım medyanın büyük bir kısmının doğrudan veya dolaylı olarak hükümetin etkisi altına girmesinden dolayı sosyal medya, Türkiye’de özgür medyanın ve gazetecilerin seslerini duyurabilmeleri için önemli bir ortak alan olmuştur. Sosyal medya platformlarına karşı yapılacak herhangi bir müdahale ve ceza, bu platformların üstündeki hükümet kontrolünü güçlendirerek, hükümet tarafından uygulanan sansür rejiminin kapsamını önemli ölçüde genişletecektir.
IPI, daha önce sosyal medya yasasının Türkiye’deki ifade ve basın özgürlüğüne olan yansımaları konusunda defalarca uyarılarda bulunmuş ve yetkilileri düzenlemeyi geri çekmeye çağırmıştır.
IPI Türkiye Program Koordinatörü Renan Akyavaş, “Sosyal medya platformları Türkiye’deki bağımsız gazetecilik ve muhalif sesler için kalan son özgür alanlardan biri,” dedi. “Bu yasa ve öngörülen cezalar, ana akım medyadan uzaklaştırılan gazeteciler de dahil olmak üzere tüm eleştirel seslerin içerik kaldırma veya otosansür yoluyla sosyal medyadan kaybolmasına neden olacaktır. Türkiye, bu yasayı ve onun kapsamında sosyal medya şirketlerine verilen tüm cezaları geri çekmelidir. Bu yasa, dijital sansürün ciddi ölçüde genişlemesi anlamına geliyor. Bu durum da, gazeteciler ve kamusal tartışma için adeta son bir kale olan bu ortak alanı tehdit ediyor.”
“5651 Sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanuna” düzenlemeler olarak getirilen ve iktidardaki Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) ile müttefiki Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) tarafından hazırlanan yasa, günlük bir milyondan fazla kullanıcısı olan sosyal medya platformlarına bazı yükümlülükler ve şartlar getirdi. Yasa uyarınca, sosyal medya platformlarının ülkede Türkiye vatandaşı temsilciler atamasını, kullanıcı bilgilerini Türkiye’de saklamasını ve içerik kaldırma taleplerini belli bir süre zarfında uygulamasını zorunlu kılıyor. Bu yükümlülükleri yerine getirmeyenler için ise yüklü miktarda para cezalarının yanı sıra reklam yasakları ve kademeli bant genişliğinin düşürülmesi öngörülüyor.
Yasanın yürürlüğe girmesinden sonra YouTube, Instagram ve TikTok gibi önde gelen büyük sosyal medya platformları farklı zamanlarda yerel temsilci atama kararı aldı. Kasım ve Aralık aylarında iki kere para cezası uygulandıktan sonra son olarak Facebook da 18 Ocak’ta yerel bir temsilci atayacağını duyurdu.
Ancak, Twitter ve diğer platformlar sessizliğini koruyor. Buna karşılık olarak, 19 Ocak 2021 Salı günü Resmi Gazete’de Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) tarafından Twitter, Periscope ve Pinterest’e uygulanacak olan reklam yasaklarına ilişkin bir karar yayımlandı. Karara göre, Türkiye’deki tüzel kişiler ve şirketler bu platformlarda reklam veremeyecek, ki bu durum platformlar için önemli bir gelir kaynağının kesilmesi anlamına geliyor. Reklam yasağı, ifade özgürlüğü ve basın özgürlüğü üzerindeki etkisine ek olarak, çevrimiçi satışlar yoluyla faaliyet gösteren küçük işletmelerin reklamlarını engellediği için de bir hayli eleştirilmekte.
Bu platformlar, yerel temsilci atama zorunluluğuna uymamaya devam ederlerse, Nisan’da yüzde 50’ye ve Mayıs’ta yüzde 90’a varan bant genişliği düşürme cezaları ile karşı karşıya olacaklar.
