Önde gelen gazetecilerin, medya yöneticilerinin ve editörlerin oluşturduğu küresel bir basın özgürlüğü ağı olan Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI), Türk mahkemelerine, Temmuz ayı sonunda çıkarılan sosyal medya yasasını ‘unutulma hakkı’ adı altında haber sitelerine içerik sildirerek kötüye kullanmaması konusunda uyarıda bulundu. Son zamanlarda mahkemeler, haber içeriklerinin kaldırılması için kanunda yer alan “unutulma hakkı” ve “kişilik haklarının ihlali” gibi yasal hükümleri uygulamaya başladı.
20 Ağustos’ta yerel haber kaynakları, yerel bir mahkemenin 13 Ağustos tarihli kararı ile 28 haber makalesinin internet ortamından kaldırıldığını bildirdi. Kaldırılan haberlerin, 2012 yılında 23 yaşında bir kadına tecavüz ettiği sebebiyle 23 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırılan eski milli güreşçi Recep Çakır ile ilgili olduğu ve Çakır’ın “unutulma hakkı” talebiyle erişim engeli kararı çıkartıldığı öğrenildi. Mahkeme çok sayıda haber içeriğinin kaldırılmasını gerekçelendirmek için yeni sosyal medya yasasında yer alan “unutulma hakkını” öne sürerek, hükümlünün “kişisel haklarının ihlal edildiğini” belirtti.
Bu süreçte IPI, yerel platformlar aracılığıyla, Temmuz ortasından bu yana en az 7 haber makalesinin 21 haber kuruluşundan “kişisel hak ihlali” gerekçesiyle kaldırıldığını kaydetti.
Türk yasalarında zaten yer alan “unutulma hakkı” ve daha önce Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay’ın kararlarında da yer almıştı. Fakat, sosyal medyayı ve çevrimiçi platformları düzenleyen ve çok eleştirilen “İnternet Yayınlarının Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile var olan 5651 sayılı internet kanunu, içerik kaldırmayı kolaylaştırmak ve ağ sağlayıcılarının dört saat içinde içeriği kaldırma kararlarını uygulamalarını şart koşmak için değiştirildi.
Yeni yasa ayrıca mahkemelerin, çevrimiçi yayın veya içerik yoluyla hakları ihlal edilen kişinin talebi doğrultusunda, kişinin adının çevrimiçi belirlenen haber makalelerinden çıkarılmasına karar verilebileceğini belirtiyor. Yasadaki bir diğer sorunlu değişiklik ise mahkemelerin, kaldırılan içeriklerin Google, Bing, Yahoo ve Yandex gibi arama motorlarının sonuçlarından da silinebileceğini gösteriyor. Yeni yasanın 5 . Maddesinin son cümlesinde “Kararda, Birlik tarafından hangi arama motorlarına bildirim yapılacağı gösterilir,” ifadesi yer alıyor.
Yargıtay’ın 2015 tarihli bir kararında “unutulma hakkı” şöyle tanımlanmıştır:
“Unutulma hakkı; üstün bir kamu yararı olmadığı sürece, dijital hafızada yer alan geçmişte yaşanılan olumsuz olayların bir süre sonra unutulmasını, başkalarının bilmesini istemediği kişisel verilerin silinmesini ve yayılmasının önlemesini isteme hakkı olarak ifade edilebilir.”
Ancak yerel uzmanlara göre, özellikle tecavüz suçundan hüküm giymiş ve halen cezaevinde bulunan bir suçlunun bu davasında olduğu gibi, tam anlamıyla kamu yararına olan ve halkın bilgi alma hakkını yakından ilgilendiren haberlerin kesinlikle unutulmaması veya halkın hafızasından silinmeye mahal verilmemesi vurgulamaktadır.
IPI Direktör Yardımcısı Scott Griffen, internetteki bu son düzenleme ile Türkiye’nin özgür habere erişimin ve kişilerin görüşlerini ifade edebilecekleri alanın giderek küçüldüğünün altını çizdi. “Türk mahkemelerinin kamu yararına olan haber içeriğini ‘unutulma hakkı’ gerekçesiyle kaldırması, halkın bilgiye erişim hakkını ihlal etmektedir” dedi.
Griffen, “Özellikle, esir alınmış Türk yargısının durumu göz önüne alındığında, Türk siyasi liderleri ve iktidardaki diğer kişilerin ‘unutulma hakkı’ adı altında kendileri ile ilgili çevrimiçi ortamdaki önemli ve kritik içeriklerin kaldırılmasını isteyeceklerinden endişe duyuyoruz. Bu durum Türk demokrasisine daha da ciddi zararlar verecektir” diye ekledi.
Erişime engellenen web sitelerine ilişkin veri toplayan Türkiye İfade Özgürlüğü Derneği’nin “EngelliWeb” Platformu’nun en son raporuna göre, yalnızca 2019’da 3.528 haber, erişim engellendikten sonra haber platformlarından kaldırılmıştır.
