24 uluslararası basın ve ifade grubunun, Türkiye’nin kamu ilan ve reklam gelirlerinin dağıtımından sorumlu Basın İlan Kurumu (BİK) Genel Müdürü Rıdvan Duran’a gönderdiği ortak mektupta Evrensel gazetesine Eylül 2019’dan beri uygulanan ilan durdurma cezasının derhal kaldırılması için çağrı yapıldı.
BİK düzenlemelerine göre, ilan durdurma cezasının altı ay boyunca sürmesi halinde, gazetelerin kamu ilan ve reklam yayınlama hakkı son eriyor. Evrensel için altı ay 28 Mart’ta dolacak.
Ortak mektubu aşağıda okuyabilirsiniz.
Eylül ayında başlayan ceza, Evrensel’in toplu satın alma ilkelerini ihlal ettiği ve tiraj rakamında oynama yaptığı gerekçesiyle verildi. Evrensel gazetesi, karar tarihinden bu yana ihlali gidermek için gerekli teknik düzenlemeleri yapsa da ceza hala devam ediyor.
Bu süreçte BİK’in cezalarının hedefi olan bir tek Evrensel gazetesi değil. Bağımsız BirGün gazetesi de makale görsellerinde doğru kaynak gösterimi yapılmadığı gibi bir gerekçeyle altı aya yakın ilan durdurma cezasına tabi tutulmuştu, ancak altı ay dolmadan ceza kaldırıldı. Cumhuriyet gazetesine de, Türkiye’nin Suriye’deki askeri operasyonları hakkındaki haberleri sebebiyle basın ahlak kurallarını ihlal ettiği için iki kez ilan kesme cezası verilmişti. Aynı sebepten Evrensel de, ilan durdurma cezası devam ederken, iki kez 10 ve 15 günlük ilan kesme cezasına çarptırıldı.
BİK’in Türkiye’deki bağımsız gazetelere uyguladığı bu cezalardaki artış ise Genel Müdür Duran’ın Ağustos’ta göreve atanmasından sonraya denk geliyor.
Şubat 2020’de Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI), Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ), Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) ve Avrupa Gazeteciler Federasyonu’dan (EFJ) oluşan bir heyetle görüşen Duran, BİK’in uyguladığı cezalarda gazetelerin yayın politikalarının kesinlikle bir ilgisi olmadığının altını çizdi.
Ancak, yıllık 450 milyon Türk Liralık bütçesi olan BİK’in bu kamu ilan gelirlerinin nasıl ve nereye dağıtıldığının halka açık yıllık raporlarının olmaması tüm gazetelere eşit davranıldığı iddiasının doğrulanmasını mümkün kılmıyor.
IPI Avrupa Savunu Direktörü Oliver Money-Kyrle, “Kamu ilan gelirlerinin, yetkililer tarafından son kalan birkaç gazeteyi kontrol etmek için araç olarak kullanıldığı endişesini taşıyoruz,” dedi. “BİK, vakit kaybetmeden Evrensel’e uygulanan bu cezayı kaldırarak, yıllık raporlarını tam şeffaflık prensibiyle halka açmalı ki vergisini veren vatandaşlar da kamu bütçesinin nereye harcandığını görebilsin.”
Rıdvan Duran,
Basın İlan Kurumu (BİK) Genel Müdürlüğü
Merkez Efendi Mah. Mevlana Cad. No: 140/A
Toya Plaza Kat: 5 Zeytinburnu / İSTANBUL
16 Mart 2020
Sayın Rıdvan Duran,
Bu mektupta imzacı olarak yer alan 24 uluslararası ve yerel basın özgürlüğü kuruluşu adına Basın İlan Kurumu’nun (BİK) Evrensel gazetesine uygulanan ilan durdurma kararının ertelenmeden kaldırılmasını talep ediyoruz.
Evrensel, Eylül ayından bu yana BİK kararıyla ilan durdurma cezasına tabi tutuluyor ve 28 Mart 2020’de dolacak altı aylık sürenin geçmesi halinde resmi ilan ve reklam yayınlama hakkı sona erecek.
Böylesi bir durum, gazetenin finansal statüsünü ciddi boyutta etkileyecek, yayım hayatını tehdit eden ve sonuç olarak Türkiye medyasının çoğulcu ve çeşitliliğini zedeleyecek bir etki yaratacaktır.
Şubat ayında, Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI), Gazetecileri Koruma Komitesi (CPJ), Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS), Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) ve Avrupa Gazeteciler Federasyonu (EFJ) temsilcilerinden oluşan bir heyetle bir araya gelmiş, Evrensel’in teknik düzenlemelerdeki sıkıntıların giderilmesi halinde derhal kaldırılacağı teminatını vermiştiniz.
Evrensel gazetesi, daha önce de belirttiği üzere gerekli tüm düzenlemeleri yapmış ve BİK’e ilan durdurma cezasının kaldırılması için üç kez itirazda bulunmuştur, ancak en sonuncusu Kasım ayında yapılan denetlemelerden sonra BİK her iki itirazı da reddetmiştir.
1961’de kurulan BİK, ülkenin basın sektörünü kamu bütçesinin adil dağıtımı yapılarak desteklemek amaçlı kurulan ve son derece demokratik önemi olan bir kurumdur. Geçtiğimiz on yıl içinde matbaa ve basım endüstrisinde artan ekonomik baskı sebebiyle, birçok gazetenin devamlılığı için önemli bir rol üstlenmektedir.
BİK’in bu rolü bu nedenle, Türkiye’deki gazete sektörünün sağlıklı, çeşitli ve çoğulçu kalabilmesi için hayati önem taşımaktadır. Bu rolün merkezinde, BİK’in gazetelerin yayın politikası ve görüşünden bağımsız olarak sağladığı destek yer almaktadır. Evrensel gazetesi, bağımsız ve eleştirel gazeteciliği ile bilinen ve özellikle son yıllarda bağımsız yayıncılığı sebebiyle sık sık yargısal tacize maruz kalan gazetelerden biridir.
İlan durdurma cezasının yanı sıra, BİK tarafından Evrensel gazetesine “basın etik ilkelerini ihlal ettiği” gerekçesiyle 10 ve 15 günlük ilan kesme cezalarının uygulandığını biliyoruz. Bu cezaların devam etmesi, BİK’in Evrensel’i bağımsız gazeteciliği için cezalandırmak üzere kullanıldığı kuşkusunu artırmaktadır.
Bu nedenle, sizi verdiğiniz sözü tutarak Evrensel’e uygulanan cezanın geç kalınmadan kaldırmaya çağırıyoruz.
Aynı zamanda, BİK’in şeffaflık ilkesine uyarak kamu ilan bütçelerinin dağıtımı ve gazetelere uygulanan cezai tedbirler üzerine yıllık raporlarının halka açık şekilde paylaşılmaya başlaması için talebimizi yinelemek istiyoruz. Yıllık 450 milyon Türk Lirasına denk gelen BİK bütçesinin nasıl dağıtıldığını görebilmek halkın, kamu fonlarından ayrılan bu paranın demokratik medya ortamını destekleyen ilkelere dayalı ve doğru şekilde kullanıldığını denetleyebilmesi en önemli gerekliliktir.
Saygılarımızla,
İmzalayanlar:
Article 19
Articolo 21
Association of European Journalists (AEJ)
Cartoonists Rights Network International (CRNI)
Civic Space Studies Association – Turkey / Sivil Alan Araştırmaları Derneği
Committee to Protect Journalists (CPJ)
Danish PEN
English PEN
European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF)
European Federation of Journalists (EFJ)
German PEN
Human Rights Watch (HRW)
International Federation of Journalists (IFJ)
International Press Institute (IPI)
Norwegian PEN
Osservatorio Balcani e Caucaso Transeuropa (OBCT)
PEN America
PEN International
Platform 24
Reporters Without Borders (RSF)
South East Europe Media Organisation (SEEMO)
Swedish PEN
Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS)
World Association of News Publishers (WAN-IFRA)
